Ogólny zarys cywilnej, dyscyplinarnej i zawodowej odpowiedzialności architekta

Dominika Szumała

Specyfika pracy architekta, jako wykonującego wolny zawód, polega m.in. na wykonywaniu samodzielnych funkcji technicznych. Zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 roku, Nr 243, poz. 1623 j.t.) za samodzielną funkcję techniczną w budownictwie uważa się działalność związaną z koniecznością fachowej oceny zjawisk technicznych lub samodzielnego rozwiązania zagadnień architektonicznych i technicznych oraz techniczno-organizacyjnych. Prowadzenie takiego rodzaju działalności, obejmujące m.in. projektowanie, sprawdzanie projektów architektoniczno-budowlanych i sprawowanie nadzoru autorskiego (art. 12 ust. 1 pkt. 1 Prawa budowlanego) wymaga fachowej wiedzy i obciążone jest znacznym ryzykiem. Z uwagi na powyższe, na architektach z mocy prawa spoczywa obowiązek posiadania ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Obowiązek ten wynika z art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 roku o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów (Dz.U. z 2001 roku, Nr 5, poz. 42 ze zm.), zgodnie z którym członek izby samorządu zawodowego podlega obowiązkowi ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody, które mogą wyniknąć w związku z wykonywaniem samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie.

Na podstawie powyższego przepisu, Minister Finansów wydał rozporządzenie z dnia 11 grudnia 2003 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej architektów oraz inżynierów budownictwa (Dz.U. z 2003 roku, Nr 220, poz. 2174). Określa ono szczegółowy zakres ubezpieczenia OC architektów oraz inżynierów budownictwa, termin powstania obowiązku ubezpieczenia oraz jego minimalną sumę gwarancyjną. Takie ubezpieczenie architekta obejmuje jego odpowiedzialność cywilną za szkody wyrządzone w następstwie działania lub zaniechania w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej, w związku z wykonywaniem samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie w zakresie posiadanych uprawnień budowlanych. Jest ono zatem ściśle związane z wykonywaniem pracy architekta i nie dotyczy szkód wyrządzonych osobom fizycznym zatrudnionym przez architekta, powstałych w związku ze świadczeniem pracy, robót lub usług na jego rzecz; szkód powstałych w okresie zawieszenia lub po skreśleniu architekta z listy członków izby (chyba że szkoda jest następstwem czynności wykonanych przed zawieszeniem lub skreśleniem); szkód wynikłych z przekroczenia ustalonych kosztów; szkód polegających na zapłacie kar umownych; szkód wyrządzonych wskutek naruszenia praw autorskich i patentów; szkód powstałych w wyniku normalnego zużycia lub wadliwej eksploatacji obiektów budowlanych; szkód powstałych wskutek działań wojennych, stanu wojennego, rozruchów i zamieszek, a także aktów terroru (tak stanowi art. 2 ust. 2  w/w rozporządzenia).
Istotne jest, że art. 2 w/w rozporządzenia wyczerpująco określa szkody objęte ubezpieczeniem oraz szkody spod niego wyłączone. Oznacza to, że zakres wypłaty odszkodowania z ubezpieczenia OC architektów nie może być umownie ograniczony przez zakład ubezpieczeń.

Architekt musi zawrzeć umowę ubezpieczenia OC najpóźniej w terminie 30 dni od dnia wpisu na listę członków izby architektów, nie później jednak niż w dniu poprzedzającym dzień rozpoczęcia wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Minimalna suma gwarancyjna ubezpieczenia OC, w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte umową, wynosi równowartość w złotych 50.000 euro.

Warto jednak pamiętać, że poza odpowiedzialnością cywilną, architekci ponoszą też odpowiedzialność dyscyplinarną oraz zawodową. Za zawinione naruszenie – przy wykonywaniu czynności zawodowych – obowiązku przestrzegania obowiązujących przepisów oraz zasad wiedzy technicznej lub urbanistycznej, a także zasad etyki zawodowej, obowiązku stosowania się do uchwał organów izby, a także regularnego opłacania składek członkowskich, architekci mogą otrzymać karę upomnienia, nagany, zawieszenia w prawach członka izby na okres do 2 lat, a nawet zostać skreśleni z listy członków izby. Z rygoru odpowiedzialności dyscyplinarnej wyłączone są czyny, za które architekt może zostać pociągnięty do odpowiedzialności zawodowej na podstawie art. 95 Prawa budowlanego. Na gruncie wyżej wskazanej ustawy, odpowiedzialności zawodowej w budownictwie podlegają bowiem osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, które: dopuściły się występków lub wykroczeń, określonych ustawą; zostały ukarane w związku z wykonywaniem samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie; wskutek rażących błędów lub zaniedbań, spowodowały zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska albo znaczne szkody materialne; nie spełniają lub spełniają niedbale swoje obowiązki; uchylają się od podjęcia nadzoru autorskiego lub wykonują niedbale obowiązki wynikające z pełnienia tego nadzoru.  Zgodnie z art. 96 Prawa budowlanego popełnienie czynów powodujących odpowiedzialność zawodową w budownictwie jest zagrożone upomnieniem, upomnieniem z jednoczesnym nałożeniem obowiązku złożenia w wyznaczonym terminie egzaminu ze znajomości procesu budowlanego oraz umiejętności praktycznego zastosowania wiedzy technicznej (o którym mowa w art. 12 ust. 3 ustawy), zakazem wykonywania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie, na okres od roku do 5 lat, połączonym z obowiązkiem złożenia egzaminu.