Sąd Najwyższy przesądził jak rozliczać nieważną umowę kredytu – teoria dwóch kondykcji nad teorią salda

Dorota Chorążewicz

W sądach powszechnych coraz częściej pada pytanie nie o to czy klauzule indeksacyjne zawarte w umowach kredytu powiązanego z walutą CHF są niedozwolone, a o to jak rozliczyć nieważną umowę kredytową. Na kanwie spraw „frankowych” w orzecznictwie wykształciły się dwa rozwiązania – teoria salda zakładająca rozliczenie przez sąd nieważnej umowy kredytu w jednym postępowaniu, potrącając z urzędu kwotę udostępnionego kredytobiorcy kapitału z sumą zapłaconych przez kredytobiorcę świadczeń na rzecz banku oraz teoria dwóch kondykcji, która zakłada istnienie dwóch niezależnych od siebie roszczeń – kredytobiorcy o zwrot uiszczonych świadczeń na rzecz banku i banku o zwrot udostępnionego kapitału. W przypadku tego drugiego rozwiązania kredytobiorca jest ograniczony jedynie terminem przedawnienia swoich roszczeń, a sąd, niezależnie od kwoty wypłaconego kredytobiorcy kapitału, powinien zasądzić na jego rzecz zwrot wszystkich uiszczonych świadczeń na rzecz banku żądanych w pozwie.

W dniu 16 lutego 2021 r. Sąd Najwyższy wydał w sprawie o sygn. akt: III CZP 11/20 Uchwałę o następującej treści:

„Stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu.”

Tym samym Sąd Najwyższy w sposób niebudzący wątpliwości opowiedział się za teorię dwóch kondykcji i przesądził, że w przypadku nieważności umowy kredytu nie można z żądanej przez kredytobiorcę kwoty nienależnego świadczenia potrącać z urzędu udostępnionego przez bank kapitału.

W dniu 25 marca 2021 r. Sąd Najwyższy wyda w pełnym składzie Izby Cywilnej uchwałę odpowiadającą na sześć pytań dotyczących spraw „frankowych”, która z pewnością rozwieje pozostałe w orzecznictwie wątpliwości.