Wyjawienie majątku – instrument dla wierzycieli

Dominika Szumała

Wyjawienie majątku ma na celu wsparcie egzekucji świadczeń pieniężnych oraz wyjątkowo świadczeń o innym charakterze. Polega na złożeniu przez dłużnika wykazu całego majątku. oraz złożeniu przez niego przyrzeczenia przed sądem według roty zawartej w art. 913 § 1 k.p.c.. Wykaz zawiera spis rzeczy ze wskazaniem miejsc, w których się znajdują oraz przysługujące dłużnikowi wierzytelności i inne prawa majątkowe.

W celu nakazania dłużnikowi wyjawienia majątku, konieczny jest wniosek wierzyciela. Jeżeli egzekucję wszczęto z urzędu, prawo do żądania wyjawienia majątku przysługuje również sądowi pierwszej instancji oraz organowi uprawnionemu do wszczęcia egzekucji (art. 796 k.p.c.). Ponadto na zasadach ogólnych w niektórych sprawach uprawnienie to posiada również prokurator, organizacja pozarządowa i komornik. Co istotne, wniosek o zobowiązanie dłużnika do wyjawienia majątku może zostać złożony zarówno przed wszczęciem egzekucji, w jej trakcie, jak też po jej zakończeniu.

W razie złożenia wniosku jeszcze przed wszczęciem egzekucji, wierzyciel powinien uprawdopodobnić w nim, że ze znanego mu majątku dłużnika, albo też z przypadających dłużnikowi bieżących świadczeń periodycznych za okres sześciu miesięcy, uzyskanie zaspokojenia w pełni nie jest możliwe. Jeżeli wniosek składany jest w toku egzekucji albo po jej zakończeniu, wierzyciel powinien wykazać, że zajęty w postępowaniu egzekucyjnym majątek nie rokuje zaspokojenia egzekwowanych roszczeń albo, że zakończona już egzekucja okazała się bezskuteczna.

Nadmienić warto, że wierzyciel może wnioskować o zobowiązanie dłużnika do wyjawienia majątku jeszcze przed wszczęciem egzekucji w sytuacji, gdy po uzyskaniu tytułu wykonawczego wezwał dłużnika do zapłaty listem poleconym za potwierdzeniem odbioru, a dłużnik nie spełnił świadczenia w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania do zapłaty. Pozwala to wierzycielowi na skorzystanie z instytucji wyjawienia majątku również po wysłaniu dłużnikowi wezwania do zapłaty i bezskutecznym upływie określonego w art. 913 § 2 pkt 2 k.p.c. okresu.

Wniosek o nakazanie wyjawienia majątku składa się w sądzie właściwości ogólnej dłużnika. Wniosek podlega opłacie sądowej w wysokości 40 zł (art. 70 pkt 5 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Dz. U. z 2010 roku, Nr 90, poz. 594 j.t.).

Jedną z najważniejszych cech instytucji wyjawienia majątku jest możliwość zastosowania przez sąd środków przymusu wobec dłużnika, który bez usprawiedliwionej przyczyny nie stawi się do sądu w celu złożenia wykazu lub przyrzeczenia albo – co prawda – stawi się, lecz nie złoży wykazu lub odmówi odpowiedzi na zadane mu pytanie albo odmówi złożenia przyrzeczenia.
W takich przypadkach sąd może zastosować wobec dłużnika grzywnę, przymusowe doprowadzenie lub areszt nieprzekraczający miesiąca. Dłużnikowi przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie w przedmiocie skazania na grzywnę oraz orzeczenia aresztu.